Prefabrykowany beton architektoniczny – przewaga technologii i świadomość projektanta w ujęciu Formee

Prefabrykowany beton architektoniczny

Aby wyprodukowany beton architektoniczny uzyskał efekt zgodny z oczekiwaniami inwestora, kluczowe jest nie tylko odpowiednie zaprojektowanie, ale przede wszystkim wybór właściwej technologii wykonania.

Coraz częściej optymalnym rozwiązaniem okazuje się prefabrykacja, która pozwala przenieść proces wytwarzania elementów do kontrolowanych warunków zakładu produkcyjnego, minimalizując wpływ czynników losowych i zwiększając powtarzalność efektu.

- Produkcja prefabrykatów z betonu architektonicznego w firmie Formee umożliwia precyzyjne sterowanie każdym etapem procesu. Stabilna temperatura, odpowiednia wilgotność i wysoka kultura techniczna pracy nad szalunkami gwarantują powtarzalną jakość, której na placu budowy trudno oczekiwać. Czyste, idealnie przygotowane formy, właściwie dobrane środki antyadhezyjne oraz stała kontrola składu mieszanki betonowej eliminują ryzyko niepożądanych przebarwień, plam czy nadmiernej porowatości. W przeciwieństwie do wylewania betonu bezpośrednio w konstrukcji, gdzie warunki pogodowe mogą w ciągu jednego dnia diametralnie zmienić efekt końcowy, w prefabrykacji każdy element powstaje w niemal identycznym środowisku. - zauważa zauważa Rafał Kubrycht, Prezes Zarządu Formee Sp. z o.o.

Prefabrykacja otwiera też drogę do zaawansowanych technik wykończenia, które w warunkach budowy są praktycznie nieosiągalne. Matryce strukturalne, płukanie, trawienie, piaskowanie, polerowanie czy barwienie w masie można przeprowadzić w sposób powtarzalny i kontrolowany. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie nie tylko określonej faktury czy koloru, ale także spójności wszystkich elementów elewacji czy wnętrza. Co więcej, elementy prefabrykowane można zabezpieczyć jeszcze w fabryce poprzez hydrofobizację, nałożenie lazury czy powłok antygraffiti, co wydłuża ich żywotność i chroni przed zabrudzeniami już od pierwszego dnia montażu.

Jednak nawet najlepsza technologia produkcji nie zagwarantuje idealnego rezultatu, jeśli na etapie projektu zabraknie precyzyjnego określenia wymagań. W polskiej praktyce wciąż zdarza się, że w dokumentacji projektowej pojawia się jedynie ogólne sformułowanie „beton architektoniczny”, bez wskazania jego kategorii, parametrów faktury, porowatości czy barwy. Brakuje odniesienia do rodzaju deskowania, dopuszczalnych napraw, wymagań dla krawędzi czy obowiązku wykonania elementu referencyjnego. Takie niedoprecyzowanie rodzi ryzyko rozbieżności w interpretacji między projektantem a wykonawcą, co w konsekwencji może skutkować powstawaniem elementów różniących się od zakładanej wizji.

Kategorie betonu architektonicznego

Jakość powierzchni betonu architektonicznego przypisuje się do trzech kategorii – w zależności od wymagań wizualnych i zastosowania:

BA1 – Małe wymagania: Powierzchnie, gdzie wygląd ma mniejsze znaczenie – np. ściany piwnic czy parkingów podziemnych.

BA2 – Średnie wymagania: Typowe powierzchnie widoczne – np. klatki schodowe, strefy ogólnodostępne.

BA3 – Wysokie wymagania: Elementy reprezentacyjne – elewacje, fasady, eksponowane ściany we wnętrzach.

Ze względów technologicznych prefabrykaty betonowe mogą wykazywać różnice w odcieniach powierzchni. Zjawisko to wynika z wielu czynników. W zakładach prefabrykacji często pracuje się w systemie zmianowym, dlatego istotną rolę odgrywa czynnik ludzki – zarówno doświadczenie, jak i sposób pracy personelu. Dodatkowo prefabrykaty mogą spędzać różny czas w komorach dojrzewania lub na stołach formujących, a momenty rozformowania nigdy nie są identyczne, co również wpływa na końcowy wygląd betonu.

Na kolor powierzchni mają wpływ również warunki cieplne – zarówno temperatura otoczenia, jak i temperatura mieszanki czy stołów szalunkowych. Niższe temperatury zwiększają ryzyko pojawienia się ciemniejszych tonów lub nierównomiernych przebarwień.

Utrzymanie stołów szalunkowych w czystości i dobrym stanie technicznym jest kluczowe dla uzyskania wysokiej jakości wykończenia powierzchni. Również konsystencja mieszanki betonowej ma istotny wpływ na efekt końcowy. Dlatego zarówno czynnik ludzki, jak i techniczne aspekty procesu produkcji odgrywają równorzędną rolę.

Każda zmiana – niezależnie od tego, czy dotyczy rodzaju cementu, kruszywa, dodatków mineralnych czy domieszek chemicznych – może, w określonych warunkach, skutkować zmianą wyglądu powierzchni. Szczególnie istotny jest środek antyadhezyjny – sposób jego aplikacji ma decydujące znaczenie dla uzyskania jednorodnej, pozbawionej porów powierzchni prefabrykatu.

Ogólne sformułowanie „beton architektoniczny” w specyfikacji przetargowej jest niewystarczające do zapewnienia oczekiwanego efektu wizualnego i jakościowego. Aby wykonawca mógł właściwie zrealizować projekt, niezbędne jest sporządzenie precyzyjnego, możliwego do wykonania opisu zakresu robót.

Taki opis powinien zawierać przede wszystkim:

• Wskazanie kategorii betonu architektonicznego, zgodnie z podziałem:
  • BA1 – niskie wymagania estetyczne (np. ściany w piwnicach lub garażach podziemnych),
  • BA2 – umiarkowane wymagania (np. przestrzenie wspólne, klatki schodowe),
  • BA3 – wysokie wymagania estetyczne (np. elewacje, powierzchnie reprezentacyjne).
• Określenie wymagań dotyczących powierzchni, zgodnie z odpowiednimi tabelami parametrów:
  • Faktura: F1, F2, F3,
  • Porowatość: P1, P2, P3,
  • Równomierność zabarwienia: RZ1, RZ2, RZ3.

Szczegółowe zdefiniowanie tych wymagań pozwala na lepsze porozumienie między projektantem a wykonawcą, zmniejsza ryzyko błędów wykonawczych oraz ułatwia ocenę końcowego efektu.

Typy szalunków a wygląd powierzchni

Szalunek odgrywa fundamentalną rolę w procesie prefabrykacji betonu architektonicznego, bezpośrednio wpływając na jego jakość i wygląd. Zarówno typ zastosowanego szalunku, jak i jego stan techniczny, przygotowanie oraz sposób eksploatacji mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia zamierzonego efektu estetycznego.

Prefabrykaty betonowe wytwarzane są z wykorzystaniem różnych rodzajów szalunków, które nadają powierzchniom charakterystyczną fakturę:

• Szalunki stalowe – zapewniają gładką, zamkniętą powierzchnię z precyzyjnym odbiciem formy. Ich niechłonność i jednolita struktura sprzyjają uzyskaniu wyrazistego wykończenia.
• Szalunki drewniane – tworzą powierzchnie o bardziej naturalnym wyglądzie, z widocznym rysunkiem materiału i delikatną fakturą.
• Szalunki matrycowe – umożliwiają odwzorowanie złożonych wzorów, takich jak rowki, pasy czy motywy geometryczne, nadając prefabrykatom indywidualny charakter.

Wybór rodzaju szalunku bezpośrednio przekłada się na fakturę i stylistykę powierzchni betonu, stanowiąc jeden z podstawowych czynników kształtujących jego estetykę.

Przygotowanie i stan deskowania

Aby uzyskać wysokiej jakości powierzchnię betonu, szalunek musi być odpowiednio przygotowany. Kluczowe jest, aby był on:

• całkowicie czysty,
• wolny od pozostałości poprzednich odlewów,
• niezniszczony i bez zarysowań.

Nawet drobne zanieczyszczenia czy uszkodzenia mogą prowadzić do powstawania niepożądanych defektów, takich jak smugi, odciski czy przebarwienia.

Przed rozpoczęciem betonowania należy:

• dokładnie ocenić stan wszystkich elementów szalunku,
• sprawdzić szczelność połączeń,
• nanieść równomiernie odpowiedni środek antyadhezyjny,
• zabezpieczyć deskowanie przed nadmiernym nagrzaniem lub wychłodzeniem.

Kolorystyka i tekstura betonu a typ szalunku

Szczególnie gładkie szalunki stalowe umożliwiają wykonanie bardzo równych i czystych powierzchni. Jednocześnie jednak ujawniają one najmniejsze różnice kolorystyczne. Nawet przy stałych parametrach produkcyjnych mogą wystąpić:

• subtelne różnice w tonacji koloru,
• efekt marmurkowych przebarwień,
• zmiany wynikające z warunków dojrzewania i procesu hydratacji betonu.

Środki antyadhezyjne w prefabrykacji

W procesie produkcji betonu architektonicznego środki antyadhezyjne odgrywają ważną rolę technologiczną. Ich zastosowanie służy kilku istotnym celom:

• umożliwiają łatwe i bezpieczne oddzielenie formy od stwardniałego betonu,
• zapewniają dokładne odwzorowanie faktury i detali powierzchni deskowania,
• chronią powierzchnię szalunków i wydłużają ich żywotność,
• redukują ryzyko powstawania przebarwień, plam i efektów marmurkowych,
• zapobiegają wykruszaniu się ziaren kruszywa oraz tworzeniu wykwitów wapiennych,
• wspomagają odpowietrzanie mieszanki poprzez ułatwienie ujścia pęcherzyków powietrza,
• nie zakłócają przyczepności kolejnych warstw wykończeniowych (np. farb, tynków, klejów).

Dobór środka antyadhezyjnego powinien być dostosowany zarówno do rodzaju szalunku, jak i do składu mieszanki betonowej. Zaleca się korzystanie z rekomendacji producentów deskowań, którzy często podają konkretne preparaty współpracujące z ich systemami.

Dostępne są m.in.:

• środki na bazie olejów mineralnych – zawierające rozpuszczalniki lub bezrozpuszczalnikowe,
• emulsje olejowo-wodne.

Doświadczenie pokazuje, że dla uzyskania najlepszej jakości powierzchni w betonie architektonicznym należy stosować możliwie cienką warstwę środka. Jego nadmiar powinien być usunięty – np. za pomocą gumowej rakli lub miękkiej szmatki. Staranna, równomierna aplikacja zapobiega powstawaniu porów i nierówności kolorystycznych, co bezpośrednio przekłada się na estetykę gotowego elementu.

Poprawna aplikacja środka antyadhezyjnego oraz przetarcie formy szmatką umożliwiają uzyskanie betonowej powierzchni o ograniczonej ilości porów.

- Świadomy projektant, zamawiając beton architektoniczny w formie prefabrykatów, powinien traktować proces jako współpracę z producentem od najwcześniejszego etapu koncepcji. Wspólne określenie technologii, wykonanie próbnego elementu i ustalenie detali wykończenia pozwala uniknąć nieporozumień oraz zapewnia spójny efekt w całej inwestycji. Prefabrykacja daje producentowi możliwość realnego wsparcia projektanta w zakresie doboru faktury, koloru, podziału spoin czy technologii obróbki, a tym samym przenosi oczekiwania estetyczne z rysunku na gotowy budynek z najwyższą wiernością. – dodaje Rafał Kubrycht.

Wybór prefabrykowanego betonu architektonicznego to zatem nie tylko decyzja technologiczna, ale również organizacyjna i jakościowa. Pozwala skrócić czas realizacji na budowie, zmniejszyć wpływ pogody na efekt końcowy, ograniczyć liczbę poprawek i reklamacji, a przede wszystkim uzyskać trwałą, estetyczną powierzchnię, która przez lata będzie wizytówką obiektu.

Ostateczny sukces zależy jednak od tego, na ile projektant jest świadomy wymagań tej technologii i jak precyzyjnie potrafi je zapisać w dokumentacji. Im większa wiedza i staranność na etapie planowania, tym większa pewność, że beton architektoniczny z prefabrykatu będzie nie tylko materiałem konstrukcyjnym, ale i elementem nadającym budynkowi wyjątkowy charakter.

Zobacz także Prezentację Formee w portalu.