Stowarzyszenie Producentów Betonów - działalność i sytuacja rynku prefabrykacji betonowej i autoklawizowanego betonu komórkowego (ABK)

Wyróżnikiem Stowarzyszenia Producentów Betonów jest funkcjonowanie w jej ramach dwóch branż: prefabrykacji betonowej i autoklawizowanego betonu komórkowego, działających jako odrębne sekcje, uchwalające roczne plany działania oraz budżety.

Wieloletnie doświadczenie pokazało, że jest możliwość funkcjonowania i osiągania celów różnych branż. Potrzebne do tego jest przede wszystkim jasne i czytelne określenie zadań wynikających ze statutu i regulaminów dla każdej sekcji branżowej, a także wzajemne poszanowanie i wola współpracy.

- Obok najważniejszego celu jakim jest reprezentacja interesów członków, podejmujemy szereg inicjatyw związanych z promocją naszych rozwiązań i technologii. Realizujemy to poprzez organizację cyklicznych konferencji, seminariów, konkursów, itp. Organizujemy również doroczne spotkania członków połączone z wizytą w teatrze. Utrzymujemy więzi z byłymi członkami, którzy przeszli na emeryturę. Realizujemy to poprzez funkcjonowanie Klubu Seniora. Inicjatywy te budzą zainteresowanie i są pozytywnie oceniane przez członków SPB - komentuje Józef Kostrzewski, Dyrektor Biura SPB.

Obecna sytuacja rynkowa ABK i prefabrykacji betonowej oraz perspektywy rozwoju

W roku 1994 (rok powstania SPB) funkcjonowały 33 zakłady produkcyjne – wytwórnie ABK o mocach produkcyjnych sięgających blisko 6 milionów m³, należących w 100% do kapitału polskiego. Obecnie (2025 r.) mamy 23 wytwórnie ABK o podobnych zdolnościach produkcyjnych należących do kapitału polskiego (Grupa Solbet, Bruk-Bet Termalica, Prefabet Osława i Prefbet Śniadowo) oraz dwóch międzynarodowych grup producenckich Xella i H+H. Rekordowy wynik produkcji 5,8 mln m³ wyrobów ABK padł w roku 2021. , co Oznacza to lepszy wynik od dotychczasowego rekordu z roku 2007 gdzie wyprodukowano 5,5 mln m³ ABK. W roku 2024 wg. danych GUS wyprodukowano 4,4 milionów m³ ABK..

Możliwe to było dzięki długotrwałemu procesowi przekształceń własnościowych, przejęć i konsolidacji rynku, który zapoczątkowany został przez Solbet w roku 1999 - tworząc Grupę Kapitałową Solbet, a skończywszy w roku 2015 przejęciem Grupy Prefabet (CRH) przez H+H Polska. Obecnie w ramach SPB funkcjonuje 9 przedsiębiorstw (6 marek towarowych).

Na przestrzeni całej dekady 2014 - 2024 kontynuowane były liczne modernizacje, mające na celu poprawienie efektywności energetycznej i procesów technologii produkcji. W znacznym stopniu skupiały się one na przejściu z paliw kopalnych na paliwa odnawialne. Ponadto, dzięki tym działaniom znacznie poprawiono jakość wyrobów. Wprowadzono nowe asortymenty TLMA/TLMB o tolerancji wymiarowej umożliwiającej stosowanie cienkowarstwowej spoiny, zastępując dotychczasowy standard GPLM.

- Lata 2014-2024 charakteryzowały się umocnieniem pozycji i roli ABK na rynku polskich materiałów ściennych. Udział ABK w tym okresie kształtował się między 40 a 44 %. Jednocześnie Polska jest największym producentem ABK w Europie. - zauważa Piotr Dauksza, V-ce Prezes SPB, Prezes Zarządu H+H Polska.

W momencie powstania Stowarzyszenia, w sekcji Prefabrykacji Betonowej funkcjonowało 65 przedsiębiorstw. Wszystkie one należały do kapitału polskiego. Wprowadzone w 1989 reformy umożliwiły stosowanie reguł wolnego rynku, co dało impuls do przekształceń własnościowych i konsolidacji przedsiębiorstw. Obecnie w sekcji Prefabrykacji Betonowej funkcjonuje 26 przedsiębiorstw. Są to przede wszystkim duże i średnie zmodernizowane zakłady, posiadające nowoczesne technologie i produkujące wyroby wysokiej jakości. W ostatnim okresie obserwujemy wzrost zainteresowania prefabrykacją betonową i zmianą jej postrzegania. Obecnie uważa się że jest to wyrób pozwalający na szerokie jego stosowanie i nie ogranicza inwencji twórczej architektów.

Odnosząc się do ostatnich 2 lat, trzeba podkreślić, że był to okres trudny. Szczególnie rok 2024 z ujemną dynamiką wpłynął na kondycje firm zajmujących się produkcją i montażem wielkogabarytowych elementów. Przedsiębiorstwa te są szczególnie wrażliwe na wahania produkcji z uwagi na relatywnie wysokie zatrudnienie (np. w stosunku do branży konstrukcji stalowych lub drewnianych) oraz wysokich kosztów stałych. Okres ten doprowadził upadku wytwórni lub ich przejęć Pierwsza połowa bieżącego roku to delikatna poprawa dla branży w stosunku do poprzedniego. Związane jest to przede wszystkim z realizacją, kilku dużych projektów realizowanych w tej technologii między innymi Mercedes w Jaworze, Amazon w Dobroszycach czy kilka centrów dystrybucyjnych dużych sieci handlowych oraz hal logistycznych. Zauważalne jest też większe zainteresowanie inwestorów z obszaru mieszkaniowego i to zarówno dla budynków w zabudowie jedno i wielorodzinnej, którzy przekonują się do prefabrykatów. Tak więc wynik tego roku zasadniczo powinien być pozytywny w stosunku do roku ubiegłego.

- Wielkogabarytowa prefabrykacja posiada udział około 2% w całej produkcji budowlanej. Kilkanaście lat temu poziom ten oscylował w pobliżu 1% tak więc nastąpił wzrost o 100%. Perspektywy w moim przekonaniu są jeszcze bardziej optymistyczne. W rozwiniętych gospodarkach europejskich udział budownictwa prefabrykowanego to około 4-5% tak więc technologia prefabrykacji jest technologią przyszłości. - podkreśla Przemysław Borek, V-ce Prezes SPB i Dyrektor Operacyjny Betard Sp. z o.o.

Wyzwania stojące przed producentami ABK i prefabrykacji betonowej

Jednym z głównych wyzwań obecnej dekady jest konkurencyjność rozwiązań ABK vs inne technologie wznoszenia, zwłaszcza w kontekście redukcji emisji gazów cieplarnianych celem osiągnięcia neutralności węglowej w 2050. Związane są z tym procesy optymalizacji produkcji, jak również transformacja energetyczna z paliw kopalnych do OZE. Ma to oczywiście związek z kosztem produkcji w kontekście zużycia surowców i energii.

W przypadku ABK największe zapotrzebowanie na energię mają dwa etapy procesu produkcji: mielenie i autoklawizacja.

Szczególnie istotnym wydaje się zagadnienie zastąpienia energii pochodzącej z paliw kopalnych tzw. fossil fuels paliwami bardziej przyjaznymi dla naszej planety. Istotne jest kontynuowanie transferu do odnawialnych źródeł energii w tym fotowoltaiki i energii wiatrowej, ale również gazu NLG i LPG, na wodorze skończywszy.

- Niezależnie od powyższego w zakładach produkcyjnych ABK ma od wielu lat miejsce optymalizacja procesów produkcji ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania próżni, pozwalającej na skrócenie czasu autoklawizacji, a tym samym optymalizacji zużycia energii i surowców. Powszechnie stosowane są rekuperatory pozwalające na odzysk i ponowne wprowadzenie energii do procesu produkcji - dodaje Piotr Dauksza.

Warunkiem koniecznym jest automatyzacja / robotyzacja procesów produkcyjnych w czasach deficytu wykwalifikowanej siły roboczej i ujemnej demografii. Prowadzi to docelowo do doskonalenie BHP w obszarze produkcji i placu budowy.

Przewiduje się, że istotnym elementem przyszłych rozwiązań będzie zwiększenie udziału na placu budowy średniego i dużego formatu (elementy zbrojone), ale to wymaga automatyzacji placu budowy.

Warunki rynkowe nie są jedynym wyzwaniem, z którym muszą się mierzyć producenci prefabrykatów. Podobnie jak w całej gospodarce brakuje pracowników, a dostępność osób z odpowiednimi kwalifikacjami jest śladowa. Z uwagi na małą rentowność i wysokie koszty inwestycyjne poziom zautomatyzowania procesów produkcyjnych nadal jest niski. Powyższe sprawia, że średnia produktywność sektora jest prawie dwukrotnie niższa niż w krajach zachodniej Europy. Częściowo nadrabiamy tę różnicę w Polsce dzięki inwestycjom wspieranym grantami unijnymi, w tym projektami badawczo-rozwojowymi. Nadal mamy jako kraj sporo do nadrobienia w poprawie efektywności produkcji.

Dużym wyzwaniem dla branży jest edukacja i to zarówno dla stanowisk robotniczych jak i dla kadry inżynierskiej produkcyjnej oraz projektantów, którzy będą potrafili wprowadzać rozwiązania w kolejnych inwestycjach. Niestety jest to proces długotrwały i nawet jeżeli niektóre uczelnie i technika uruchomiły przedmioty związane z prefabrykacją to na efekty musimy jeszcze czekać.

- Zwiększające się koszty pracy oraz mniejsza dostępność pracowników między innymi z powodu procesów demograficznych będzie powodowało zwiększenie się udziału segmentu prefabrykacji w produkcji budowlanej. Prefabrykaty nie zastąpią w całości wszystkich technologii ale tam gdzie można je zastosować zmniejszają czynnik ludzki w całym procesie nawet trzykrotnie. - dodaje Przemysław Borek.

Producenci ABK na rzecz zrównoważonego budownictwa

Wzrost znaczenia prowadzenia działalności w sposób zrównoważony można zauważyć z różnych stron. Zarówno w pracy zawodowej, jak i w codziennych sprawach coraz intensywniej można się zetknąć z dążeniami producentów czy też dostawców usług nakierowanymi na zmniejszenie ich oddziaływania na środowisko. Dążenia te są szczególnie wzmożone w sektorze budowlanym, a polscy producenci betonów komórkowych są aktywnymi podmiotami na rynku posiadającymi ambicję tworzenia zrównoważonego budownictwa.

Dla wsparcia zrównoważonego budownictwa producenci ABK określili Cele Zrównoważonego Rozwoju, na których realizację mają największy wpływ. W ten sposób wskazano, że producenci będą się koncentrować w szczegól­ności na zadaniach wynikających z następujących celów SDG:

• innowacyjność, przemysł, infra­struktura (Cel 9)
• czysta i dostępna energia (Cel 7)
• czysta woda i warunki sanitarne (Cel 6)
• odpowiedzialna konsumpcja i pro­dukcja (Cel 12)
• dobre zdrowie i jakość życia (Cel 3)
• działania w dziedzinie klimatu (Cel 13)
• zrównoważone miasta i społeczno­ści (Cel 11).

Wiele polskich, jak i międzynarodowych firm z naszej branży deklaruje „0 emisji” (ang. net-zero emissions) do roku 2050. To, jak dane przedsiębiorstwo do tematu podchodzi i jak się dzieli informacją o objętych celach, przyjmując na siebie niejako zobowiązanie o informacji zwrotnej do wszystkich interesariuszy (a szczególnie inwestorów) świadczy o odpowiedzialności i dojrzałości zarządu.

Coraz więcej przedsiębiorstw publikuje raporty środowiskowe tzw. Sustainability Reports w których wykorzystują dane ESG (ang. Environmental, Social Responsibility, Governance). To wszystko po to, aby być nie tylko przyjaznym środowisku, ludziom i planecie, ale również aby przebieg procesu dotarcia do celu był transparentny i podlegał ciągłemu monitoringowi.

Każda rzetelna firma aspiruje by być dobrym pracodawcą zapewniającym swoim obecnym, jak również przyszłym pracownikom bezpieczną, godną pracę i rozwój. Ta aspiracja coraz częściej idzie w parze z zachowaniem dbałości o prowadzenie działalności w sposób możliwie nieinwazyjny, taki który pozwala brać na siebie odpowiedzialność przed przyszłymi pokoleniami za naszą Planetę Ziemię, odpowiedzialność, która powinna dotyczyć nas wszystkich. Raportowanie wskaźników ESG daje możliwość jawnego informowania o tych aspiracjach i o kolejnych postępach w osiąganiu postawionych celów.

Mapa Drogowa do Neutralności Węglowej

EAACA (European Autoclaved Aerated Concrete Association) opracowała w 2021 Mapę Drogową do Neutralności Węglowej (Net-Zero Roadmap for Autoclaved Aerated Concrete).

- Producenci ABK indywidualnie w poszczególnych krajach opublikowali „swoje” Mapy Drogowe do Neutralności Węglowej, przy wsparciu indywidualnych deklaracji środowiskowych (EPD), pozwalających na obliczanie śladu węglowego budynku. - dodaje Piotr Dauksza.

Istotnym zagadnieniem zwiększającym przewagę konkurencyjną ABK jest re-karbonizacja (ujmowana w fazie użytkowania - B1), która jest istotnym elementem w środowiskowej ocenie cyklu życia (LCA) – gdyż znacząco zmniejsza emisyjność całkowitą materiału.

Producenci ABK mają bezpośredni wpływ na zmniejszenie emisji w zakresie 1+2 , ale oba te zakresy stanowią „tylko” 20% emisji gazów cieplarnianych (GHG). Pozostałe 80% to zakres 3, czyli emisje powstające u naszych dostawców surowców, takich jak cement i wapno.

Konferencje, konkursy, cykle edukacyjne, warsztaty

- Począwszy od października 2017 r. powróciliśmy do „starej dobrej tradycji” organizowania Konferencji SPB, którą kontynuujemy do chwili obecnej w cyklu 2-letnim. Program Konferencji to zazwyczaj jeden referat ekonomiczno-gospodarczy prezentowany przez zaproszonego Gościa - Eksperta, 10 referatów branżowych (po pięć dla każdej z sekcji SPB) oraz dwa panele dyskusyjne (w tym roku poświęcone będą zrównoważonemu rozwojowi i bezpieczeństwu konstrukcji i placu budowy). Ostatnia VIII Konferencja „Beton komórkowy i prefabrykacja betonowa w budownictwie” odbyła się 7-9 października 2024 | https://konferencja.s-p-b.pl/. W konferencji uczestniczyli znamienici przedstawiciele świata przemysłu, nauki i edukacji branży budowlanej, którzy mieli możliwość zaprezentowania się w referatach i panelach dyskusyjnych. Patronem honorowym było Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, a partnerami medialnymi „Cement, Wapno, Beton”, „Materiały Budowlane”, „Technologie Budownictwo” oraz od 2019 r. „Builder”. Miniona konferencja była szczególna, gdyż zbiegała się z obchodami jubileuszu 30-lecia SPB. – zauważa Grzegorz Bajek, Prezes Stowarzyszenia Producentów Betonów.

We wrześniu 2018 r. odbyła się organizowana przez europejskie stowarzyszenie EAACA 6 ICAAC - Międzynarodowa Konferencja ABK w Poczdamie. Nasze Stowarzyszenie było licznie reprezentowane, co odzwierciedla ilość prezentowanych przez polski przemysł 19 referatów z 87 ogółem. Ponieważ konferencje EEACA odbywają się w cyklu 5-letnim, w roku 2023 organizację kolejnej 7 ICAAC – Międzynarodowej Konferencji ABK powierzono naszemu Stowarzyszeniu przy współpracy Xella Forschungsgesellschaft. Konferencja odbyła się w Pradze (Czechy) we wrześniu 2023. Termin konferencji zbiegł się z jubileuszem 100-lat ABK na świecie, co w efekcie skutkowało imponującą liczbą 336 uczestników z 35 krajów całego świata, a Polska prezentowała 26 referatów z 69 ogółem.

- Działalność edukacyjną wzmocniliśmy od roku 2021 przy współpracy z Builder’em organizując konkursy „Dwa oblicza – jedna przyszłość” w ramach „Builder4Future” dla mieszanych zespołów branżowych (architektura-budownictwo), reprezentujących czołowe polskie uczelnie techniczne. Konkurs wsparty jest cyklem edukacyjnym (webinariami on-line) prowadzonym przez ekspertów SPB z obu sekcji Prefabrykacji Betonowej i ABK. Do tej pory odbyły się dwa finały tego konkursu w postaci Maratonu SPB w maju 2022 i maju 2024. Finaliści zaprezentowali swoją zwycięską pracę konkursową oraz zostali nagrodzeni na Konferencji SPB, co w przypadku ubiegłorocznego konkursu miało miejsce na Konferencji SPB w październiku 2024. Jesienią roku 2025 organizujemy kolejną – trzecią edycję konkursu „Dwa oblicza - jedna przyszłość”, a finaliści zaprezentują swoją pracę na kolejnej Konferencji SPB w dniach 12 - 14 października 2026 roku. Konferencja będzie miała charakter międzynarodowy i podzielona zostanie na dwie równoległe sesje: ABK i prefabrykacji betonowej - podkreśla Józef Kostrzewski.

Technologia ABK - Komitety Techniczne EAACA, Komitety Techniczne Polska

- W Europie mamy aktywnie działające 2 stowarzyszenia branżowe ABK - w Polsce i Niemczech. Nasi eksperci wywodzący się z przedsiębiorstw w Polsce biorą czynny udział w pracy Komitetów Technicznych zarówno krajowych w ramach SPB, jak również europejskich w ramach Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Autoklawizowanego Betonu Komórkowego (EAACA). W ramach SPB aktywnych jest osiemnastu członków, natomiast w EAACA działa 5 przedstawicieli z Polski. - zauważa Piotr Dauksza.

Normalizacja w Stowarzyszeniu Producentów Betonów – PKN

Stowarzyszenie aktywnie współpracowało, opiniowało i współtworzyło merytoryczny wsad do regulacji krajowych i europejskich. Główne aspekty to Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD - Energy Performance of Buildings Directive) – nowelizacja (EU/2024/1275), Dyrektywa 305/2011 (CPR - Construction Products Regulation - https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/dyrektywa-w-sprawie-charakterystyki-energetycznej-budynkow-epbd) dotycząca wszystkich wyrobów budowlanych sprzedawanych na terenie Unii, wprowadzająca konieczność wydawania deklaracji właściwości użytkowych każdego typu wyrobu budowlanego od 1 lipca 2013 roku.

- Członkowie naszego Stowarzyszenia, Sekcji ABK są aktywnymi reprezentantami w Komitetach Technicznych Polskiego Komitetu Normalizacji (KT179 - Ds. Ochrony Cieplnej Budynków, KT180 - Ds. Bezpieczeństwa Pożarowego Obiektów, KT193 - Ds. Elementów Prefabrykowanych z Betonu Komórkowego i Elementów Niezbrojonych z Betonu Lekkiego Kruszywowego, KT233 - Ds. Konstrukcji Murowanych, KT252 - Ds. Projektowania Konstrukcji Murowych, KT253 - Ds. Akustyki Architektonicznej). W zakresie prefabrykacji nasi przedstawiciele uczestniczą w pracach KT 195 - Ds. Prefabrykatów z Betonu, KT 213 - Ds. Projektowania i Wykonawstwa Konstrukcji z Betonu i Konstrukcji Zespolonych oraz KT 274 - Ds. Betonu. - podsumowuje Grzegorz Bajek.

Zapraszamy na stronę SPB - https://s-p-b.pl/pl