Systemy ISO w budownictwie

ISO w branży budowlanej

Systemy ISO to międzynarodowe normy zarządzania, które mają na celu ujednolicenie standardów w różnych dziedzinach działalności. W budownictwie pozwalają na:

• zapewnienie wysokiej jakości usług
• zapewnienie jednolitych standardów dla firm budowlanych na całym świecie
• kontrolę ryzyk i zgodność z przepisami
• zwiększenie wiarygodności wykonawców i inwestorów
• zarządzanie środowiskowe i bezpieczeństwem pracy
• lepszą organizację projektów i procesów budowlanych.

Najważniejsze systemy ISO w budownictwie

ISO 9001 – System zarządzania jakością

To międzynarodowa norma określająca wymagania dla systemu zarządzania jakością w organizacji. Jest to najpopularniejszy standard jakości na świecie. Norma nie jest obowiązkowa, ale wymagana w wielu przetargach i projektach dużych inwestycji. Jej posiadanie to także znak jakości firmy na rynku.

Norma dotyczy takich obszarów, jak:

• projektowanie - standaryzacja dokumentacji projektowej i procedur zatwierdzania
• wykonawstwo - kontrola jakości robót, nadzór nad materiałami, procedury odbiorów
• nadzór - audyty wewnętrzne, zarządzanie niezgodnościami, działania korygujące
• dokumentacja - śledzenie zmian w projektach, rejestracja zgodności, raporty kontroli
• obsługa klienta - reagowanie na reklamacje, poprawa komunikacji z inwestorem.

Korzyści z wdrożenia ISO 9001:

• lepsza organizacja i przejrzystość procesów
• zwiększenie zaufania klientów i inwestorów
• zmniejszenie liczby błędów i reklamacji
• lepsza kontrola kosztów i terminowości
• możliwość startu w przetargach wymagających certyfikatu.

ISO 14001 – System zarządzania środowiskowego

ISO 14001 to międzynarodowa norma określająca wymagania dla systemu zarządzania środowiskowego (EMS – Environmental Management System). W budownictwie odgrywa szczególnie ważną rolę, ponieważ inwestycje budowlane wpływają bezpośrednio na środowisko – przez zużycie surowców, emisje, odpady i ingerencję w krajobraz.

Norma ta pomaga firmom:

• minimalizować negatywny wpływ na środowisko
• zarządzać odpadami budowlanymi i emisjami
• spełniać wymagania prawne i lokalne regulacje ekologiczne
• promować zrównoważony rozwój i odpowiedzialność środowiskową.

System ISO 140001 wdrażany jest przez firmy realizujące inwestycje infrastrukturalne, miejskie i przemysłowe, przedsiębiorstwa chcące pozyskać ekologiczne certyfikaty budynków (np. BREEAM, LEED), wykonawców startujących w przetargach publicznych, gdzie premiowane są działania zgodne ze zrównoważonym rozwojem.

W firmie budowlanej standard ISO 14001 określa pożądane działania w takich obszarach, jak:

• ocena ryzyk środowiskowych – identyfikacja zagrożeń na etapie planowania i budowy
• gospodarka odpadami - segregacja, dokumentacja, recykling materiałów budowlanych
• zarządzanie zasobami - oszczędność wody, energii, odpowiedzialne wykorzystanie surowców
• emisja i hałas - monitorowanie emisji pyłów, CO₂, ograniczanie hałasu na budowie
• dokumentacja i raporty - rejestry oddziaływań, audyty środowiskowe, działania korygujące
• szkolenia - edukacja pracowników nt. postępowania zgodnego z normą i przepisami.

Korzyści z wdrożenia ISO 140001:

• spełnianie wymagań inwestorów i kontraktów międzynarodowych
• unikanie kar i problemów z nadzorem środowiskowym
• poprawa wizerunku firmy jako odpowiedzialnej ekologicznie
• niższe koszty eksploatacji (np. przez oszczędności materiałowe)
• lepsze zarządzanie procesami i ich wpływem na środowisko.

ISO 45001 – System zarządzania BHP (bezpieczeństwem i higieną pracy)

ISO 45001 to międzynarodowa norma dotycząca systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy (BHP). W sektorze budowlanym – znanym z wysokiego ryzyka zawodowego – ta norma odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu wypadkom, poprawie warunków pracy i spełnianiu wymagań prawnych.

Plac budowy jest miejscem wysokiego ryzyka. Najczęstsze wypadki to upadki z wysokości, porażenia prądem, uderzenia przedmiotami. Przemieszczające się maszyny, prace na wysokości, prace ziemne, instalacje to czynniki będące źródłem zagrożenia dla pracowników. ISO 45001 pomaga wdrożyć systemowe podejście do zarządzania ryzykiem zawodowym.

Celem wdrożenia normy ISO 45001 jest m.in.:

• zapobieganie urazom i chorobom zawodowym
• stała poprawa warunków BHP
• minimalizacja ryzyka zawodowego
• spełnianie przepisów prawa i wymagań klientów.

System ISO 45001 stosują firmy wykonawcze i generalni wykonawcy, podwykonawcy i firmy instalacyjne, inwestorzy publiczni i prywatni, kierownicy budów, BHP-owcy, inżynierowie kontraktów.

Norma ISO 450001 reguluje m.in. takie kwestie, jak:

• analiza zagrożeń przed rozpoczęciem budowy
• instrukcje BHP dla maszyn i narzędzi
• harmonogramy szkoleń, audytów i przeglądów
• tablice informacyjne, spotkania BHP, instruktaże
• rejestry zdarzeń, niezgodności działań korygujących
• postępowanie w razie wypadku, plan ewakuacji.

ISO 19650 – Zarządzanie informacją w BIM

ISO 19650 to międzynarodowa norma regulująca zarządzanie informacją w procesie inwestycyjnym, opartym na technologii BIM (Building Information Modeling). Ułatwia współpracę między wszystkimi uczestnikami projektu budowlanego – od projektantów po wykonawców i inwestorów – poprzez uporządkowane zarządzanie cyfrowymi danymi o obiekcie.

Stanowi zbiór wytycznych, które definiują, jak organizować, tworzyć, udostępniać i zarządzać informacjami w środowisku BIM, na poszczególnych etapach procesu budowlanego.

Wdrażanie normy ISO 19650 ma na celu:

• ujednolicenie zasad tworzenia i obiegu dokumentacji projektowej
• polepszenie współpracy między branżami (architekci, konstruktorzy, instalatorzy, inwestorzy)
• podniesienie bezpieczeństwa i kontroli nad wersjami dokumentów
• podejmowanie lepszych decyzji dzięki uporządkowanej informacji
• oszczędność czasu i kosztów dzięki eliminacji błędów i powtórzeń.

Podstawowe pojęcia ISO 19650:

CDE (Common Data Environment) - wspólne środowisko danych – cyfrowa przestrzeń do zarządzania informacją

EIR (Exchange Information Requirements) - wymagania informacyjne inwestora

BEP (BIM Execution Plan) - plan realizacji BIM – zasady współpracy i harmonogramy wymiany danych

LOD (Level of Detail/Development) - poziom szczegółowości modelu (graficzny i informacyjny).

ISO 19650 wdrażają biura projektowe i architektoniczne, generalni wykonawcy i firmy inżynieryjne, inwestorzy instytucjonalni i deweloperzy, zarządcy nieruchomości i infrastruktury.

ISO 50001 – System zarządzania energią

ISO 50001 to międzynarodowa norma dotycząca systemu zarządzania energią (EnMS – Energy Management System). W budownictwie pełni kluczową rolę, ponieważ budynki zużywają znaczną część energii w skali globalnej – zarówno na etapie budowy, jak i późniejszej eksploatacji.

Norma ISO 50001 określa wymagania dla organizacji (np. firmy budowlanej, dewelopera, zarządcy budynków) w zakresie:

• systematycznego monitorowania i optymalizacji zużycia energii,
• poprawy efektywności energetycznej procesów, instalacji i obiektów,
• ograniczenia kosztów operacyjnych i emisji CO₂.

Przykłady działań w branży budowlanej, wynikających z normy ISO 50001:

• monitoring zużycia paliw, energii elektrycznej, optymalizacja maszyn
• systemy BMS, zarządzanie ogrzewaniem, oświetleniem i wentylacją
• wybór materiałów i technologii niskoenergetycznych
• analiza zużycia w cyklu życia budynku, wskazanie miejsc strat
• automatyka budynkowa, fotowoltaika, magazynowanie energii.

Wdrożenie systemu ISO 50001 przekłada się na konkretne korzyści, do których należą:

• niższe zużycie energii i rachunki
• zmniejszenie śladu węglowego i emisji gazów cieplarnianych
• większa konkurencyjność i oszczędności w długim okresie
• spełnianie norm i oczekiwań inwestorów (np. ESG, zielone budownictwo)
• możliwość uzyskania certyfikatów środowiskowych (LEED, BREEAM).

ISO 31000 – Zarządzanie ryzykiem

ISO 31000 to międzynarodowa norma dotycząca zarządzania ryzykiem w każdej organizacji, w tym w sektorze budowlanym. Umożliwia identyfikację, analizę i ograniczanie ryzyk (finansowych, technicznych, środowiskowych), które mogą wpłynąć na sukces projektu, bezpieczeństwo, jakość lub koszty.

Przykłady ryzyk w budownictwie

Norma ISO 31000 zawiera zasady, ramy i wytyczne pozwalające skutecznie reagować na wypadek wystąpienia:

• błędów projektowych, niedopasowania technologii, kolizji instalacji
• opóźnienia dostaw, wypadków BHP, warunków pogodowych, awarii sprzętu
• konfliktu z inwestorem lub podwykonawcą
• wzrostu cen materiałów, błędnego oszacowania czy niedoszacowanie robót
• braków formalnych, ryzyka niezgodności z normami lub pozwoleniami.

ISO 31000 wdrażają deweloperzy i inwestorzy planujący duże inwestycje, generalni wykonawcy zarządzający wieloetapowymi kontraktami, firmy projektowe odpowiadające za jakość i kompletność dokumentacji, zarządcy nieruchomości oceniający ryzyka eksploatacyjne i finansowe,

Certyfikacja ISO w budownictwie

Certyfikaty ISO w budownictwie są wydawane przez akredytowane jednostki certyfikujące, które przeprowadzają audyty i weryfikują, czy dana firma spełnia wymagania norm ISO.

Aby uzyskać certyfikat, firma budowlana musi:

• wdrożyć system zarządzania zgodny z daną normą
• przejść audyt wewnętrzny i zewnętrzny
• uzyskać pozytywną ocenę – wtedy wydawany jest certyfikat na określony czas (zwykle 3 lata), z corocznymi audytami nadzorującymi.

Wśród jednostek certyfikujących wskazać można:

• Polskie Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC S.A.) – jedna z głównych instytucji w Polsce.
• TÜV Rheinland Polska
• TÜV SÜD Polska
• SGS Polska
• Bureau Veritas Polska
• DNV (Det Norske Veritas)
• LL-C (Certification)
• IMQ Polska.

Przyszłość systemów ISO w budownictwie

Przyszłość systemów ISO w budownictwie zapowiada się jako kluczowy element rozwoju zrównoważonego, cyfrowego i bezpiecznego budownictwa. Oto główne kierunki, w których będą się rozwijać systemy ISO w tej branży:

Cyfryzacja i integracja z BIM - normy ISO będą coraz częściej powiązane z cyfrowym zarządzaniem procesem inwestycyjnym, budownictwo będzie integrować zarządzanie jakością, środowiskiem i bezpieczeństwem w środowisku cyfrowym.

Większy nacisk na zrównoważony rozwój - normy takie jak ISO 14001 (środowisko) i ISO 50001 (energia) będą coraz ważniejsze w kontekście zmian klimatycznych i przepisów UE (np. Zielony Ład), pojawią się nowe normy dotyczące cyklu życia budynków, gospodarki obiegu zamkniętego, emisji CO₂, materiałów ekologicznych.

Rozszerzenie ISO 45001 (zdrowie i bezpieczeństwo pracy) - bezpieczeństwo pracy stanie się jeszcze ważniejsze, a audyty będą kłaść większy nacisk na psychofizyczne warunki pracy, zarządzanie ryzykiem, a nawet dobrostan pracowników.

Automatyzacja i analiza danych - systemy ISO będą coraz częściej wspierane przez sztuczną inteligencję (np. analiza danych z placu budowy), czujniki IoT (do monitorowania warunków pracy, zużycia energii, jakości powietrza), platformy chmurowe (do zarządzania dokumentacją i zgodnością w czasie rzeczywistym), możliwe rozszerzenia o kwestie zdrowia psychicznego czy ergonomii.

Większe wymagania klientów i inwestorów - coraz więcej przetargów (w Polsce i UE) będzie wymagało certyfikatów ISO jako warunku wstępnego, ISO stanie się narzędziem konkurencyjności, nie tylko formalnością.

Nowe obszary certyfikacji - możliwe wprowadzenie norm dot. m.in. odporności budynków na zmiany klimatyczne, bezpieczeństwa danych i cyberbezpieczeństwa w procesach budowlanych (np. ISO 27001), etyki i społecznej odpowiedzialności (np. ISO 26000).

***

Systemy ISO są fundamentem profesjonalnego zarządzania w nowoczesnym budownictwie. Wdrażane poprawiają nie tylko jakość usług, ale też bezpieczeństwo, efektywność energetyczną i pozytywny wpływ na środowisko. Dla firm budowlanych certyfikacja ISO staje się nie opcją, a koniecznością – szczególnie w przypadku dużych przetargów publicznych, inwestycji infrastrukturalnych i projektów współfinansowanych ze środków UE.

Fot. Freepik