Przyszłość transportu kolejowego – debata na Forum Ekonomicznym w Karpaczu 2024

Problemy na kolei

Lata zaniedbań na kolei – najbardziej ekologicznego środka transportu – wymagają rozważnych inwestycji, które mogłyby poprawić sytuację transportu kolejowego. Obecnie kolej bazuje na archaicznych systemach łączności analogowej zamiast cyfrowej. Spada wolumen przewozów intermodalnych, rodzi się konieczność formowania nowych łańcuchów dostaw. Brakuje stabilnego finansowania inwestycji budowlanych na kolei. Konieczna jest waloryzacja kontraktów. Kolej boryka się z brakiem bezpieczeństwa.

Zdaniem Marcina Mochockiego, członka zarządu i dyrektora ds. realizacji inwestycji w spółce PKP Polskie Linie Kolejowe przez ostatnie lata program wdrożenia ERTMS i GSM-R, czyli łącza transmisyjnego niezbędnego do funkcjonowania ETCS (ang. European Train Control System – Europejski System Sterowania Pociągiem – przyp. red.) na poziomie 2, zostały w zasadzie zamrożone, co stanowi poważne zagrożenie.

Sektor budownictwa kolejowego cechuje się cyklicznością, gdzie inwestycje pojawiają się falami, przypominając sinusoidę. Obecnie firmy wykonawcze zmagają się z trudniejszą sytuacją rynkową i rywalizują o nieliczne zlecenia. Jak zatem przedsiębiorstwa powinny dostosować się do tych realiów? Branża zmaga się z brakiem zamówień od ponad 3 lat. To nie jest kwestia tego roku czy tego zarządu. To jest proces, który trwa już tak długo (…) Wszyscy czekamy na nowe przetargi, nie tylko Budimex, ale także wykonawcy, dostawcy i producenci – mówi Maciej Olek członek zarządu, dyrektor operacyjny Budownictwa Kolejowego, Energetycznego i Przemysłowego Budimex SA.

Dobre prognozy dla przewozów pasażerskich

Liczba podróżnych z roku na rok rośnie, przewozy pasażerskie biją kolejne rekordy, co wynika z poprawiającego się stanu infrastruktury, nowego taboru, skróconych czasów przejazdu.

Dane Urzędu Transportu Kolejowego (UTK) wskazują, że w maju 2024 roku pociągami w Polsce podróżowało prawie 36,7 mln pasażerów. W porównaniu z majem 2023 r. to wzrost o 4,4 mln osób (+13,5 proc.). W maju 2024 r., w porównaniu do kwietnia, liczba pasażerów wzrosła o prawie 2,2 mln (+6,3 proc.).

Dramatyczna sytuacja polskiego przewoźnika ładunków

Ciągła znaczna przewaga transportu drogowego nad koleją w kontekście przemieszczania towarów wynika – zdaniem Maciej Olka - m.in. z niskiej konkurencyjności dróg żelaznych pod względem czasu realizacji dostaw. Z uwagi na aktualne trendy i wymagania unijne takie jak transformacja energetyczna oraz związane z nią ograniczenia w emisji CO2, pojawiają się dodatkowe czynniki, by tendencja ta mogła ulec zmianie. Konieczne jest zapewnienie efektywnych korytarzy i wysoce przepustowych portów oraz terminali.

Sytuacja PKP Cargo jest niestety trudna (…) Straciliśmy rynek, bo klienci się od nas odwrócili, ponieważ zaczęliśmy wykonywać rzeczy niekonieczne w interesie naszej firmy (…) Straciliśmy dużo pracy w ramach kruszyw, gdzie PKP Cargo ma bardzo duże możliwości przerobowe (…) Doprowadziliśmy do otwarcia postępowania sanacyjnego, które daje nam pewną ochronę na rynku, dzięki czemu jesteśmy w stanie zarabiać pieniądze i spłacać zobowiązania z większą dozą bezpieczeństwa. Niestety musimy podejmować te trudne działania restrukturyzacyjne – powiedział Marcin Wojewódka p.o. prezesa zarządu PKP Cargo SA.

Błędy poprzedników, w tym m.in. zaniechania w zakresie braku zabiegania o nowe kontrakty handlowe, błędne decyzje biznesowe oraz brak bieżącej analizy i dostosowywania rozwiązań operacyjnych do potrzeb rynku. Mówił też o trudnych, ale koniecznych zmianach po to, aby „przestawić zwrotnice na dobre tory”, czyli rozpoczęcie procesu restrukturyzacji w ramach postępowania sanacyjnego, w tym zwolnienia grupowe. To również drastyczne cięcie kosztów, redukcja ilości zasobów materiałowych, w tym taboru i wycofywanie się z dużej części lokalizacji – tak Marcin Wojewódka przedstawia źródło obecnych problemów, z jakimi mierzy się obecnie Spółka.

Zmieniamy strukturę organizacyjną firmy. Zastanawiamy się nad zasadnością posiadania tak dużego taboru kolejowego (…) Dostosowujemy spółkę od 10 tys. pracowników i chcemy, by w listopadzie br. PKP Cargo było spółką, w której pracuje właśnie taka liczba osób (…) Celem w tej chwili jest przetrwanie. By wyjść na prostą, konieczne jest drastyczne cięcie kosztów – dodał Marcin Wojewódka.

Debata na Forum Ekonomicznym w Karpaczu jasno pokazała, że szansą na wykorzystanie w pełni potencjału polskiej kolei są konsekwentnie realizowane inwestycje, stabilne finansowanie oraz gotowość do przystosowania się do nowych realiów na rynku globalnym. Aby uczynić kolej ważnym graczem na arenie międzynarodowej konieczne jest dostosowanie usług do standardów europejskich, dokonanie długofalowej modernizacji infrastruktury, usunięcie skutków wieloletnich zaniedbań.

Programy inwestycyjne na kolei

Instrumentami, mającymi na celu poprawę sytuacji w sektorze kolejowym będą:

• Krajowy Program Kolejowy (KPK)
• Rządowy program budowy lub modernizacji przystanków kolejowych tzw. Program Przystankowy
• Program Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej – „Kolej+”.

Krajowy Program Kolejowy przewiduje realizację ponad 240 projektów inwestycyjnych związanych poprawą, unowocześnieniem, usprawnieniem ruchu kolejowego. Przewidziane na rozbudowę sieci kolejowej 77 mld złotych ma znacząco przysłużyć się jakości podróżowania koleją w aglomeracjach, na trasach regionalnych, międzyregionalnych oraz zwiększyć konkurencyjność przewozów towarowych.

Inwestycje na kolei mają na celu modernizację istniejących i budowę nowych tras kolejowych, dworców, węzłów komunikacyjnych, poprawę bezpieczeństwa przemieszczania się pociągów, ale też samych podróżnych, zwiększenie konkurencyjności pociągu jako środka transportu szybszego, bezpieczniejszego i bardziej ekologicznego.

Rządowy program budowy lub modernizacji przystanków kolejowych na lata 2021–2025 jest programem wieloletnim obejmującym zadania z zakresu infrastruktury punktowej przy liniach kolejowych zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz zadania związane z dostępnością miejsc parkingowych dla podróżnych.

Program ma na celu zwiększenie dostępu lokalnych społeczności do transportu kolejowego. Środki z programu zostaną wykorzystane m.in. na wybudowanie lub zmodernizowanie przystanków kolejowych, a także sfinansowanie zadań związanych z dostępnością miejsc parkingowych dla podróżnych. Program przyczyni się to do ograniczenia wykluczenia komunikacyjnego i umożliwi pasażerom dostęp do kolejowej komunikacji wojewódzkiej i międzywojewódzkiej.

Program Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej – „Kolej+ do 2029 roku” to działanie mające na celu podstawowo budowę lub odbudowę połączeń kolejowych do miast liczących powyżej 10 tys. mieszkańców. Nie zawsze dotyczy ono budowy (lub odbudowy) linii: w przypadku niektórych projektów zadanie dotyczy przede wszystkim rozbudowy istniejącej infrastruktury. Program Kolej Plus zakłada podstawowo powiązanie mniejszych miast z miastami wojewódzkimi, ale przebieg niektórych linii powoduje, że będą one miały również inny charakter.

Fot. intermodalnews.pl