Wyzwania dla branży kruszywowej

Ograniczona dostępność złóż, rosnące koszty transportu i energii, a także starzejący się park maszynowy to tylko niektóre z problemów, z jakimi mierzą się producenci kruszyw. Dodatkowo coraz bardziej rygorystyczne wymogi środowiskowe oraz złożone procedury administracyjne utrudniają otwieranie nowych kopalń i utrzymanie stabilnych dostaw.

W efekcie branża musi poszukiwać nowych rozwiązań technologicznych i logistycznych, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu rynku budowlanego i jednocześnie spełnić oczekiwania w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Rynek kruszyw w Polsce

Roczne wydobycie kruszyw naturalnych w Polsce wynosi ok. 230 mln ton, z czego ok. 80 mln ton to kruszywa łamane ze skał zwięzłych (np. kamień łamany), a ok. 150 mln ton to kruszywa okruchowe - głównie piaski i żwiry. Źródeł naturalnych kruszyw łamanych jest kilkaset lokalizacji, głównie w województwach dolnośląskim i świętokrzyskim, podczas gdy żwirowo-piaskowe występują liczniej - w około 2,5 tysiąca miejsc w całym kraju.

Rynek kruszyw jest ściśle związany ze skalą inwestycji, koniunkturą budowlaną. Kruszywa stanowią powiem podstawowy materiał budowlany, zatem skala, rodzaj oraz dynamika inwestycji budowlanych bezpośrednio wpływa na sytuację branży kruszywowej.

Przychody netto branży kruszyw (wydobycie naturalne) szacuje się na 7-9 mld zł rocznie.

Około 65% zapotrzebowania na kruszywa wynika z inwestycji publicznych (drogi, kolej, infrastruktura), a pozostałe ok. 35% z sektora prywatnego. Duży projekt infrastrukturalny, taki jak Centralny Port Komunikacyjny (CPK), będzie wymagał ogromnych ilości kruszyw: ponad 55 mln ton materiałów budowlanych, w tym duży udział piasków, pospółek, kruszyw łamanych i specjalistycznych.

Wyzwania rynku kruszyw

Konieczność inwestycji w sprzęt

Maszyny, sprzęt wymagają wymiany lub modernizacji. Problemem branży wydobywczej jest znaczne zużycie infrastruktury technicznej. Stopień amortyzacji maszyn i urządzeń sięga obecnie około 65–67%, co wskazuje na pilną potrzebę inwestycji w odnowienie parku maszynowego. Znaczna część sprzętu, zakupionego jeszcze w latach 2004–2011, w okresie intensywnego rozwoju po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, jest dziś przestarzała i wymaga gruntownej modernizacji lub całkowitej wymiany.

Transport

Problemem jest sprawny wywóz kruszyw, szczególnie z miejsc wydobycia w Dolnym Śląsku. Kolej ma ograniczenia taborowe i infrastrukturalne. Według danych Urzędu Transportu Kolejowego kruszywa stanowią niemal 19% całkowitej masy przewozów kolejowych w tonokilometrach, jednak liczba dostępnych lokomotyw i wagonów węglarek stopniowo się zmniejsza. Zastąpienie transportu kolejowego drogowym wiąże się ze znacznie wyższymi kosztami, co może przełożyć się na wzrost wydatków inwestycyjnych w budownictwie. Dodatkowo, centralne obszary Polski – ubogie w naturalne złoża kruszyw – pozostają uzależnione od dostaw surowców z południa kraju (kamień łamany) oraz z północy (piaski i żwiry).

Nieuczciwe praktyki

Istnieje duży problem z bezkoncesyjnym wydobyciem kruszyw (piasków, żwirów, kamieni), co wpływa na regulację podaży i uczciwość konkurencji. Szacuje się, że ilość nielegalnie wydobywanych kruszyw może sięgać dziesiątek milionów ton rocznie.

Rosnące koszty energii

Dodatkowo branża mierzy się z rosnącymi kosztami energii, paliw i pracy, co obniża rentowność wydobycia i transportu. W perspektywie kilku lat wyzwaniem będzie także transformacja energetyczna i rosnące wymagania środowiskowe, które wymuszą modernizację zakładów oraz inwestycje w technologie niskoemisyjne.

Kolejnym problemem jest ograniczona dostępność surowców w niektórych regionach kraju – szczególnie w centralnej Polsce, gdzie brakuje złóż wysokiej jakości piasków, żwirów i kamieni łamanych. To powoduje konieczność transportu kruszyw z południa lub północy, co znacząco zwiększa koszty logistyczne i wpływa na ostateczne ceny materiałów budowlanych.

„W okresie 15 lat wystarczalność zasobów kończy się w aż 55 złożach, z których wydobywa się kopaliny do produkcji kruszyw łamanych. W pesymistycznym scenariuszu, jeżeli nie uda nam się wydłużyć żywotności tych złóż lub otworzyć nowych lokalizacji, a istniejące na rynku kopalnie nie pokryją wypadającego wolumenu, wtedy możemy się liczyć z dość mocnym ograniczeniem podaży kruszyw z obecnych 80 mln t do poniżej 50 mln ton” – informuje dr inż. Łukasz Machniak, dyrektor biura zarządu Polskiego Związku Producentów Kruszyw.

Trendy i szanse

Jeśli inwestycje infrastrukturalne zostaną zrealizowane zgodnie z harmonogramem, zapotrzebowanie na kruszywa może przewyższyć dotychczasową produkcję - co wymaga zwiększenia mocy produkcyjnych, lepszej logistyki i większego wsparcia dla wydobycia legalnego.

Sektor wydobywczy wymaga modernizacji poprzez inwestycje w nowoczesne technologie, odnowienie taboru transportowego oraz usprawnienie logistyki. Brak tych działań może znacząco utrudnić realizację ambitnych projektów infrastrukturalnych, nawet pomimo wsparcia finansowego ze środków unijnych.

Ważnym kierunkiem z punktu widzenia gospodarki obiegu zamkniętego jest wykorzystanie kruszyw z odzysku.

„Zwracam uwagę, że one już są dostępne na rynku, przy czym obserwuję na nim dość sporo nieprawidłowości. Jeżeli legislacja widzi ten materiał wyłącznie jako odpad z całą paletą niezbędnych pozwoleń uzyskiwanych w długich procedurach administracyjnych, to nie oczekuję dużej poprawy w tym obszarze – podkreśla dr Łukasz Machniak. – Myślę, że należałoby zawalczyć o nieco większy procent odzysku materiałów porozbiórkowych, materiałów staroużytecznych z potencjałem do wykorzystania jako alternatywa dla kruszyw naturalnych. Powinniśmy też zawalczyć o przekierowanie przynajmniej części tego materiału do nieco bardziej ambitnych zastosowań."

Przyszłość rynku kruszyw w Polsce zależy od równowagi między rozwojem infrastrukturalnym, ochroną środowiska a inwestycjami w nowoczesną logistykę i recykling materiałów budowlanych. Tylko takie podejście pozwoli branży utrzymać tempo wzrostu i sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu ze strony sektora budowlanego.

Poznaj firmy z branży kruszyw.

Fot. eko-logis.com.pl