Szalunki – rodzaje i zastosowania

Zadaniem szalunku jest utrzymanie betonu na etapie jego dojrzewania w takim kształcie, jaki docelowo ma mieć konkretny element konstrukcji. Musi on więc przenieść obciążenia pochodzące od ciężaru własnego oraz formowanej mieszanki betonowej, ale też obciążenia technologiczne wynikające z prowadzonych robót betoniarskich. Deskowanie zapewnia wymagany kształt formowanemu elementowi do momentu uzyskania przez niego samonośności.

Elementy szalunków

Na szalunki składają się:

• poszycie,
• łączniki,
• elementy nośne,
• elementy podpierające,
• wsporniki.

Zastosowanie szalunków

Szalunki to niezbędne urządzenia formujące wszędzie tam, gdzie na miejscu budowy wylewany jest beton w celu uzyskania przede wszystkim podstawowych części konstrukcyjnych takich jak:

• fundamenty
• stropy
• ściany
• schody
• nadproża.

Zastosowanie szalunku ma na celu nadanie elementom konstrukcyjnym odpowiednich właściwości. Chodzi o uzyskanie odpowiedniej faktury powierzchni, pożądanego kształtu oraz ukierunkowanie powierzchni – pionowe, poziome, ukośne.

Szalunki pozwalają tworzyć monolityczne, betonowe elementy na placu budowy.

Sprawdzają się w nowoczesnym budownictwie, umożliwiając formowanie skomplikowanych, niepowtarzalnych kształtów przestrzennych.

Rodzaje szalunków

Szalunki muszą być dostosowane do rodzaju realizowanego obiektu. Należy je tak dobrać, aby na żadnym etapie prac (w tym montażu, eksploatacji i demontażu) nie wpłynęły na zmianę kształtu, funkcji czy trwałości projektowanego obiektu.

Materiał na deskowanie

Ze względu na zastosowany materiał, szalunki dzielą się na:

• drewniane
• matalowe
• aluminiowe
• wykonane z tworzyw sztucznych.

Z drewna wykonywano szalunki od początku wznoszenia konstrukcji betonowych. To materiał łatwy w obróbce, pozwalający uzyskiwać pożądane kształty, jednak o niskiej trwałości. Takie deskowanie może być wykorzystanie ograniczoną liczbę razy. To jednocześnie coraz droższy surowiec, coraz częściej odchodzi się od deskowania drewnianego.

Metalowe szalunki tworzy się najczęściej ze stali. Wyróżnia je trwałość oraz wytrzymałość na rozciąganie, ściskanie i ścinanie. Elementy stalowe można wielokrotnie formować, uzyskiwać wybrane kształty i rozmiary deskowań. Na niekorzyść tego materiału wpływa ciężar stali i stosunkowo wysoki koszt obróbki.

Stopy aluminiowe, wzmocnione dodatkiem metali to rozwiązanie o dobrych parametrach wytrzymałościowych i niewielkim ciężarze. Aluminiowe szalunki sprawdzają się w konstrukcjach wielkopowierzchniowych.

Tworzywa sztuczne są lekkie, łatwe w formowaniu i montażu, odporne na korozję. Gorzej znoszą wysokie temperatury. Spory jest koszt ich produkcji.

Wielokrotność użycia szalunku

Ze względu na wielokrotność użycia deskowania, wyróżnia się szalunki:

• indywidualne – produkowane na zamówienie, przeznaczone do konkretnych projektów, szczególnie wykorzystywane w nowoczesnym budownictwie, są to szalunki jednorazowego użytku, najczęściej wykonane z drewna
• uniwersalne – wielokrotnego użytku, o różnych zastosowaniach
• tracone – to szalunki jednorazowe, które po zabetonowaniu stają się elementem konstrukcyjnym, zwiększając jednocześnie nośność i izolacyjność konstrukcji.

Przeznaczenie szalunków

Uwzględniając przeznaczenie szalunków, wyróżnia się:

• deskowanie pełne, wykonane z desek lub materiałów drewnopochodnych, stosowane przede wszystkim w małym budownictwie lub w przypadku nietypowych elementów o dużym stopniu skomplikowania
• deskowanie rozbieralno-przestawne – to gotowe, uniwersalne szalunki, produkowane fabrycznie do ręcznego montażu i demontażu (drobnowymiarowe) lub montażu i demontażu za pomocą żurawia (wielkowymiarowe)
• deskowanie członowe składa się z elementów kątowych, szufladkowych, stolikowych, tunelowych, te ostatnie przykładowo formują jednocześnie ściany i stropy
• deskowanie pionowo-przestawne znajduje zastosowanie tam, gdzie jest możliwe przeniesienie szalunków w górę na tych samych osiach
• deskowanie wspornikowe pozwala formować bloki o dużej powierzchni, składa się z pionowego poszycia przymocowanego za pomocą rygli
• deskowanie na rusztowaniach przetaczanych pozwala skonstruować długie obiekty liniowe oraz posiadające rzut kołowy, składa się z rusztowania na podwoziu szynowym z zamocowaną ramą z płytami
• deskowanie ślizgowe umożliwia ciągłe formowanie bez demontażu szalunku, poprzez jego przesuwanie za pomocą ruchu ciągłego dźwigników wzdłuż lica ściany, wykorzystywane jest np. w budynkach wielokondygnacyjnych, wieżach, zbiornikach, trzonach komunikacyjnych, słupach hal fabrycznych, zaporach wodnych
• deskowanie mostowe służy do formowania mostów i wiaduktów płytowych, belkowych, łukowych i skrzynkowych, wyróżnia się deskowania zawieszone na linach, na rusztowaniach rurowych, na rusztowaniach słupowych lub wieżowych oraz ze wspornikami wysuwanymi.

Wybór szalunku

O wyborze rodzaju deskowania przesądzają aspekty technologiczne, techniczne, ekonomiczne oraz wymagania związane z bezpieczeństwem pracy. Kluczowe znaczenie mają informacje zawarte w projekcie inwestycji, które w dużym stopniu determinują rodzaj stosowanego szalunku. Często już na etapie projektowania architekci precyzują dane techniczne oraz lokalizację montażu szalunków. Warunki środowiskowe, takie jak wilgotność, temperatura i obecność agresywnych chemikaliów, również wpływają na wybór systemu szalunkowego.

Dużym wsparciem są nowoczesne technologie informatyczne. Odpowiednie oprogramowanie automatycznie wylicza zapotrzebowania danej konstrukcji na deskowanie. Komputer uwzględnia rysunki, modele oraz analizy wytrzymałościowe.

Szalunki na rynku

Na polskim rynku dostępni są liczni dostawcy deskowań inwentaryzowanych, zgodnych ze standardami budowlanymi, a także indywidualnych form szalunkowych, umożliwiających realizację unikatowych projektów architektonicznych.

Wśród producentów szalunków wskazać można m.in. firmy: Baukrane Sp. z o.o., Alruno, Peri, Delta, Schalform, Olan, Pionart, Ringer.

Fot. peri.com.pl