Sytuacja w budownictwie na początku 2023 roku

Rok 2022 był najgorszym dla budownictwa od lat 90. Na sytuację nałożyło się wiele negatywnych zjawisk, których konsekwencją był choćby:

• drastyczny skok cen materiałów
• wzrost kosztów energii
• odpływ pracowników zza wschodniej granicy
• presja na wzrost płac w branży
• zablokowanie środków inwestycyjnych z KPO
• podniesienie stóp procentowych, pozbawiające wielu konsumentów zdolności kredytowej a tym samym możliwości inwestycyjnych
• wzrost wydatków na obsługę kredytów i leasingów, będących istotnym źródłem finansowania firm budowlanych

To wszystko spowodowało, że budowało się mniej, nie ruszały nowe inwestycje, firmy budowlane walcząc o kontrakty znacznie obniżały marże. W przypadku mniejszych przedsiębiorstw sytuacja doprowadziła wiele z nich do bankructwa lub funkcjonowania na granicy opłacalności.

Co przyniesie rok 2023? Czy budowlanka ma szansę na odbicie, nadrobienie strat, nabranie rozpędu?

Sytuacja w budownictwie mieszkaniowym

Prognozy ekspertów do optymistycznych nie należą.

„Długa zima” najboleśniej dotknie mieszkaniówkę, a stanowi ona 1/5 rynku budowlanego w Polsce. Spadek sprzedaży mieszkań na rynku pierwotnym wyniósł w 2022 roku aż 38%.

Deweloperzy i inwestorzy indywidualni budowali mniej. Finalizowali trwające inwestycje, ale rozpoczęto o ok. 20-30% mniej nowych inwestycji niż w roku poprzednim. Według danych GUS w styczniu 2023 spółki wystartowały z budową 5,8 tys. lokali. Choć styczeń od lat jest najsłabszym miesiącem w mieszkaniówce, to wynik ten jest o 20,7% niższy niż w analogicznym czasie poprzedniego roku. Na tradycyjne odbicie w kolejnych miesiącach w tym roku nie ma co liczyć.

Co więcej, z danych wynika, że spółki uzyskały ponad 10 tys. pozwoleń na budowę. Liczba faktycznie rozpoczętych budów pokazuje, że przygotowane projekty trafiają na półkę, firmy czekają na poprawę koniunktury, wyższą sprzedaż, niższe koszty finansowania, wyższą marżę.

O ożywieniu popytu mówi się w kontekście lat 2024-2025. Aby sprostać szacowanemu na ten czas wzrostowi liczby kupujących, druga połowa 2023 roku może być momentem rozpoczęcia nowych realizacji deweloperskich.

Aktywność deweloperską może też odblokować program „Bezpieczny kredyt 2%”, planowany do wdrożenia najpóźniej w trzecim kwartale 2023 roku.

Stagnacja na rynku inżynieryjnym

Zamrożenie środków unijnych blokuje i znacznie przesuwa w czasie rozpoczęcie wielu inwestycji infrastrukturalnych. Firmy budowlane liczą na rynek zamówień publicznych w kolejnictwie, transporcie zbiorowym, oświacie, służbie zdrowia czy ochronie środowiska.

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zapowiada start programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 o wartości ponad 24 mld Euro. Część z tych funduszy trafi na finansowanie kontraktów już rozpoczętych, które nie zostaną zrealizowane do końca 2023 roku, a dotyczących tzw. starej perspektywy unijnej. Takie inwestycje zostaną poddane tzw. procedurę fazowania, tzn. rozliczone częściowo ze starej, częściowo z nowej perspektywy unijnej. To z kolei oznacza, że nowe środki zostaną na wstępie okrojone, częściowo zjedzone przez stare kontrakty i mniej pieniędzy przeznaczonych będzie na nowe inwestycje. Fazowanie kontraktów ma miejsce w odniesieniu do kilku inwestycji kolejowych i drogowych.

Optymizmem napawa Rządowy Program Budowy Dróg Krajowych. Do 2030 roku zakłada inwestycje w nowe drogi o długości 480 km, natomiast 85 km dróg powstanie w ramach Programu budowy 100 obwodnic. Przewidziane są także przetargi obejmujące przebudowę odcinków istniejących dróg krajowych. Te inwestycje dotyczyć będą blisko 360 km.

Program Bezpiecznej Infrastruktury Drogowej przewiduje ogłoszenie przetargów na ponad 170 robót obejmujących m.in. budowy chodników, ciągów pieszo-rowerowych czy doświetlenia przejść dla pieszych.

Z kolei Krajowy Program Kolejowy (KPK) przewiduje realizację ponad 240 projektów inwestycyjnych związanych poprawą, unowocześnieniem, usprawnieniem ruchu kolejowego.

zawierane na okres dłuższy niż 12 miesięcy muszą obowiązkowo zawierać klauzulę waloryzacyjną.

Eksperci upatrują szans dla budowlanki w segmencie budownictwa wojskowego.

„To będzie nasza kolejna specjalizacja. Ze względu na geopolityczne położenie Polski wojsko będzie musiało rozbudować swoją bazę i to daje dużą szansę na rozwój spółki oraz kompetencji naszych pracowników.” – informuje Artur Popko, prezes Budimexu.

Specjaliści jednogłośnie widzą szansę dla branży w uruchomieniu funduszy unijnych. Bez nich nie ruszą przetargi, firmy nie wykorzystają w pełni swojego potencjału. Odblokowanie pieniędzy poprawiłoby kurs złotego i polepszyło klimat dla inwestycji prywatnych.

Fundusze z KPO jak, FEnIKS i innych programów objęte są mechanizmem warunkowości, zatem ich uruchomienie nieustająco pozostaje w sferze planów i budzi wątpliwość faktycznej realizacji.

Lepiej na rynku niemieszkaniowym

Zdecydowanie najlepiej wygląda sytuacja w budownictwie przemysłowo-magazynowym. Okres pandemii i izolacji spowodował przeniesienie aktywności zakupowej klientów na rynek e-commerce, który wymaga dużego zaplecza magazynowego.

Problemy firm budowlanych

W roku 2022 odnotowano duży wzrost upadających przedsiębiorstw budowlanych. Dotyczyło to przede wszystkim małych i średnich przedsiębiorstw, dla których zakończenie trwających inwestycji i brak nowych znacznie ograniczyło źródła dochodu.

Szansy na powstrzymanie tej tendencji są rozwiązania systemowe. Przedsiębiorstwa korzystają z drogi sądowej do waloryzacji zapisów kontraktów, aby rozdzielić między strony ryzyko gospodarcze związane z nadzwyczajnym wzrostem cen.

Ponadto z przepisów nowej ustawy Prawo zamówień publicznych wynika, że umowy na usługi

„Dywersyfikacja portfela jest kluczowa w strategii rozwoju każdej dużej firmy wykonawczej. Budowa mieszkań dla polskiego dewelopera może mieć inną specyfikę niż stawianie hali magazynowej dla międzynarodowego inwestora. Kluczowy wniosek jest więc taki, że im większa dywersyfikacja portfela, tym mniejsza wrażliwość wykonawcy na negatywne skutki wahań koniunktury w poszczególnych segmentach rynku budowlanego.

Niektóre firmy z polskim kapitałem, które opierają swoją dotychczasową działalność na 1-2 segmentach rynku, próbują skokowo zwiększyć poziom przychodów poprzez agresywne pozyskiwanie nowych zleceń.” – diagnozuje sytuację dr Damian Kaźmierczak, główny ekonomista Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa.

***

Czytaj więcej o sytuacji na rynku budowlanym.

Dowiedz się, jak wygląda rynek pracy w budownictwie.